Opona bieżnikowana? Bardzo chętnie…

Continental oferuje kompleksową usługę serwisu karkasów ContiCasingManagement (jako część programu Conti360° Fleet Services), dzięki której opony zostają poddane profesjonalnemu odnowieniu lub utylizacji, a zużyte opony stają się zyskiem firmy, a nie problemem (fot. Continental)

Bieżnikowanie opon to temat często poruszany w kontekście optymalizacji kosztów eksploatacji samochodów ciężarowych. Wielu przewoźników przyznaje się do korzystania z opon bieżnikowanych z prostego względu: marże za przejechany kilometr są coraz niższe, a koszt wymiany opon w zestawie to nierzadko kilka tysięcy złotych.

W transporcie liczy się opłacalność – dotyczy to także opon. Jakość opon i ich obsługi ma niebagatelne znaczenie w bilansie ekonomicznym, a uszkodzenia ogumienia mogą stanowić zagrożenie dla bezpieczeństwa. Choć opony stanowią jedynie 3–5% w całkowitym koszcie własności i użytkowania, to ich awarie oraz uszkodzenia przekładają się na większe zużycie paliwa i układów pojazdów oraz częstsze wizyty w serwisach, wyższe koszty części zamiennych, a także mogą być przyczyną kar umownych za opóźnienia dostaw.

Znaną od lat możliwością poprawy bilansu gospodarki oponami jest ich bieżnikowanie, jednak wciąż udział tego typu opon w sprzedaży jest stosunkowo niewielki. Spróbujemy wyjaśnić, dlaczego tak się dzieje.

Wzrost Grupy Marangoni jest wynikiem ciągłego procesu badań i rozwoju – firmie udało się opracować najnowocześniejszą technologię, która zrewolucjonizowała sektor opon bieżnikowanych pod względem jakości i wydajności: od produkcji i procesów bieżnikowania po gotowy produkt (fot. Marangoni Retreading Systems )

Powolna poprawa koniunktury
Według danych Polskiego Związku Przemysłu Oponiarskiego PZPO w 2020 r. sprzedaż opon ciężarowych przeznaczonych na rynek wtórny w Polsce wzrosła o 1,9%. W Europie w tym samym czasie odnotowano spadek sprzedaży o 3,95%. W całym I półroczu 2021 r. sprzedaż opon ciężarowych zwiększyła się o 34% (dostawcze +53%), w całej UE wzrost ten wyniósł 42%.

Napływ tanich opon ciężarowych z Chin bardzo zaszkodził przedsiębiorstwom zajmującym się bieżnikowaniem opon. Przykładowo: w 2016 r. wg danych europejskiego stowarzyszenia producentów opon ERMC w Polsce sprzedano ok. 700 tys. sztuk, w tym ok. 380 tys. opon sprzedali dostawcy niezrzeszeni w ERMC, a więc wysyłający swoje produkty z Dalekiego Wschodu, a tylko ok. 60 tys. opon sprzedały firmy zajmujące się bieżnikowaniem. Po wprowadzeniu przez Komisję Europejską w 2018 r. ceł kwotowych na chińskie opony ciężarowe sytuacja się zmieniła – nastąpiło zwiększenie produkcji opon bieżnikowanych.

Obecnie w Polsce bieżnikuje się rocznie ok. 100 tys. opon do samochodów ciężarowych, czyli zaledwie 20% liczby sprzedawanych nowych opon – na zachodzie Europy bieżnikuje się 30–50% opon do ciężkich pojazdów.

Znane od dawna, choć wciąż mało popularne
Bieżnikowanie opon nie jest nowym sposobem wydłużania ich żywotności. Już w 1912 r. Martin Oliver opracował i opatentował metodę bieżnikowania opon, wprowadzając wstępnie utwardzone bieżniki. Opony mogą być pogłębiane i bieżnikowane, o ile nie zostały uszkodzone oraz nie są nadmiernie zużyte. Producenci zalecają przeprowadzenie profesjonalnego pogłębiania, gdy bieżnik ma jeszcze 3−4 mm głębokości w przypadku opon używanych na autostradach i 5−6 mm tam, gdzie zachodzi większe ryzyko przebicia, np. w zastosowaniach mieszanych. Przy tej głębokości bieżnika profil opony nie jest już optymalny, ale wciąż możliwe jest przeprowadzenie pogłębiania na głębokość ok. 3 mm. W zależności od rodzaju zastosowania żywotność opony zostaje przedłużona o 20–50 tys. km. Po zużyciu pogłębionego bieżnika do około 2 mm oponę można dalej bieżnikować.

W stosowanym obecnie procesie bieżnikowania na gorąco, po przejściu surowej oceny technicznej, zużyta osnowa (karkas) jest oczyszczana i pokrywana niezwulkanizowaną gumą. Następnie ogumienie jest podgrzewane w temperaturze ok. 150°C w formie, która odtwarza oryginalną rzeźbę bieżnika. Gotowy produkt ma parametry techniczne i wygląd jak nowa opona.

Bieżnikowanie na zimno polega na przyklejeniu wstępnie zwulkanizowanego pasa bieżnika do przygotowanego karkasu. Jest on szorstkowany i pokrywany cienką warstwą kleju. Następnie nakładany jest pas bieżnika wybrany pod kątem przyszłego zastosowania opony i jej szerokości, po czym opona jest wulkanizowana w komorze ciśnieniowej w celu zapewnienia jak najlepszego związania bieżnika z karkasem.

Każdy karkas przed bieżnikowaniem powinien zostać dokładnie sprawdzony pod kątem potencjalnych uszkodzeń – jakiekolwiek wątpliwości co do stanu karkasu dyskwalifikują oponę w procesie bieżnikowania. Czynniki, które odgrywają rolę w osiągach opony bieżnikowanej, są związane z typem, zastosowaniem i wiekiem karkasu, a także z charakterystyką bieżnika. Udział każdego z tych czynników w dużej mierze różni się w zależności od dostępnej gamy karkasów, bieżników i warunków obróbki wybranych do produkcji opon bieżnikowanych.

Podobnie jak w przypadku nowych opon technologia bieżnikowania wciąż ewoluuje i przesuwa granice w kierunku bezpieczniejszych, bardziej paliwooszczędnych i dłużej zużywających się bieżników. Postępy w projektowaniu nowych karkasów i rzeźby bieżników wraz z postępem w samej technologii produkcji opon bieżnikowanych poprawiają jakość opon bieżnikowanych do tego stopnia, że ich bezpieczeństwo i osiągi są porównywalne z nowymi oponami.

Porównując lokalnie pozyskiwane karkasy opon ciężarowych uznanych marek i produkowane z nich wysokiej jakości opony bieżnikowane z tanimi oponami importowanymi z Azji, zauważamy, że opony bieżnikowane zapewniają najwyższą jakość.

Producenci opon bieżnikowanych stale inwestują w nowe technologie, aby wprowadzać te same wzory bieżnika, jakie stosują markowi producenci opon nowych lub opracowują własne wzory bieżnika o porównywalnych własnościach – wszystko po to, by zaspokoić specyficzne potrzeby swoich klientów. Obejmuje to również opony bieżnikowane o zweryfikowanym, niskim oporze toczenia.

Walka z mitem wybuchu opony
Wielu użytkowników ma obawy dotyczące jakości bieżnikowania, argumentując tym, że bieżnikowane opony często eksplodują lub rozpadają się na szwie. Jest to powszechne nieporozumienie i w statystycznym ujęciu opinia bezpodstawna. Przeprowadzono wiele badań, które dotyczyły niezawodności bieżnikowania i pochodzenia szczątków opon na drogach. Wnioski były zgodne: nowe opony i opony bieżnikowane podobnie ulegają uszkodzeniom, które są spowodowane przede wszystkim zbyt niskim ciśnieniem powietrza, przeciążeniem, najechaniem na kamienie lub inne twarde przedmioty leżące na jezdni, niewłaściwymi naprawami lub innymi nadużyciami. Awarie nie miały nic wspólnego z procesem bieżnikowania lub produkcji opon. Floty, które dbają o swoje opony, utrzymują je odpowiednio napompowane/naprawiane i traktują je jako inwestycje, nie powinny mieć problemów z niezawodnością, choć oczywiście nie można wykluczyć zdarzeń losowych.

Firma Bandag jako część firmy Bridgestone oferuje dobrane według potrzeb ciężarowe opony bieżnikowane Bridgestone oraz zrównoważone rozwiązania w zakresie mobilności wsparte przez sieć dealerów z ponad 90 punktami franczyzowymi w całej Europie (fot. Bridgestone)

Liczymy korzyści
Największe floty stale testują swoje opony i mierzą osiągi oraz koszty z dużą dokładnością. Tym samym wiedzą, jak radzą sobie opony bieżnikowane. Wdrożenie wysokiej jakości programów bieżnikowania opon obniża całkowity koszt własności i użytkowania opony i poprawia rentowność. Jest to zawsze mądra decyzja biznesowa, która zapewnia większą elastyczność w zakresie strategii łańcucha dostaw i zarządzania finansami.

Nowe opony są w stanie osiągnąć przebieg zazwyczaj między 200 a 250 tys. km. Dzięki pogłębianiu i bieżnikowaniu okres użytkowania opony można wydłużyć. Łączenie pogłębiania bieżnika i bieżnikowania pozwala obniżyć koszty opon nawet o 10%, a jednocześnie wydłużyć przebieg nawet o 25% w porównaniu z użytkowaniem dwóch kompletów nowych opon (rysunek 1, rysunek 2).

Rysunek 1. Porównanie średnich przebiegów opon ciężarowych premium i opon niemarkowych (©PZPO)

Firmy, które zdecydowały się na kupowanie bardzo tanich i niskiej jakości opon nowych, szybko odkrywają, że zmniejszone przebiegi i brak możliwości bieżnikowania tych karkasów ostatecznie prowadzą do wyższych kosztów całkowitych. Dwukrotne bieżnikowanie nowej opony marki premium może zapewnić przebieg nawet 3-, 4-krotnie dłuższy niż te „jednorazowe” nowe opony niskiej jakości. Bieżnikowanie opon powinno stać się częścią każdego dobrze dobranego programu obsługi pojazdów, gdyż pozwala osiągnąć najniższy ogólny koszt jazdy w przeliczeniu na kilometr.

Optymizmem napawa fakt, że od dłuższego czasu przekaz o wysokiej jakości i niskich kosztach bieżnikowania dociera do coraz większej liczby przedsiębiorstw transportowych i tym samym udział opon bieżnikowanych w rynku stopniowo wzrasta. Coraz więcej prywatnych i publicznych przedsiębiorstw transportowych decyduje się na stosowanie opon bieżnikowanych w celu zarządzania zobowiązaniami środowiskowymi i kwestiami budżetowymi.

Rysunek 2. Średnia trwałość opon ciężarowych na osi sterującej (© PZPO)

Skuteczność gwarantowana
Opony bieżnikowane są projektowane z myślą o konkretnych zastosowaniach. Jeśli flota poszukuje opony do konkretnego zastosowania, może łatwo znaleźć oponę bieżnikowaną, która spełnia te potrzeby. Bieżnikowane opony sprawdzą się nie tylko w ciągnikach i naczepach realizujących przewozy dalekobieżne, ale również w większości pojazdów ciężarowych segmentu lekkiego i średniego. Zastosowania w tej kategorii mogą być rozległe, dlatego najważniejszą kwestią jest znalezienie odpowiedniego produktu do konkretnego zastosowania i konfiguracji ciężarówki.

Profil eksploatacji samochodów działających w dystrybucji regionalnej i dostawach miejskich jest wymagający dla opon ze względu na dużą liczbę dostaw w ciągu dnia. Opony muszą wytrzymywać wiele pokonywanych zakrętów, manewrowanie na niewielkiej przestrzeni, liczne hamowania i ruszane z miejsca, podjazdy i zjazdy z krawężników itp., co prowadzi do zwiększonego nagrzewania się i zużycia opony. Podobnie charakterystyka działania flot komunalnych stwarza trudne warunki dla opon, gdyż przenoszą one duże i zmienne obciążenia. Szybsze zużycie opon to idealna przesłanka do ich bieżnikowania, ponieważ możliwe staje się zmaksymalizowanie wartości karkasu w przypadku wielokrotnego bieżnikowania przy jednoczesnym zmniejszeniu negatywnego wpływu na środowisko.

Opony bieżnikowane sprawdzą się w tych wszystkich zastosowaniach bardzo dobrze, ale wymaga to również współpracy firm transportowych z doświadczonymi producentami takich opon, którzy dokonają wnikliwej selekcji karkasów dostarczonych do bieżnikowania, ponieważ opony eksploatowane w transporcie regionalnym, komunalnym czy budowlanym są bardziej podatne na uszkodzenia eksploatacyjne.

W każdym przypadku proste „bieżnikuj i zapomnij” nie jest najlepszym planem gry. Można opony bieżnikować, ale należy również na bieżąco monitorować ich stan techniczny i – co szczególnie istotne – ciśnienie powietrza w ogumieniu. Ostatnią rzeczą, jakiej chce każdy kierowca, są problemy na trasie. Dostawy opóźnione przez konieczność wymiany opony to niezadowoleni klienci.

W procesie produkcyjnym opon bieżnikowanych firmy Geyer & Hosaja wykorzystywane są najnowocześniejsze urządzenia, rygorystyczne zasady kontroli karkasów metodą szerografu, co pozwala oferować wyrób nie odbiegający jakością od nowych opon wiodących producentów (fot. swiatopon.info)

Bieżnikować, ale z głową
Program bieżnikowania zaczyna się od wypracowania dobrych podstaw. Należy upewnić się, że dysponuje się karkasem wysokiej jakości, który można bieżnikować nawet wielokrotnie i wybrać odpowiedni rodzaj bieżnika i sposób bieżnikowania w zależności od zastosowania, w jakim będzie eksploatowana opona. Jeśli wszystko to zostanie zrobione prawidłowo w połączeniu z kompleksowym programem konserwacji opon, bieżnikowanie obniży koszty bez zwiększania ryzyka awarii.

Oczywiście wiele firm próbowało w przeszłości wykorzystywać opony bieżnikowane i napotkało okoliczności, które spowodowały rezygnację z tej metody. Być może próba wykorzystania opon bieżnikowanych została przeprowadzona bez spełnienia opisanych wyżej kluczowych wymagań. Czasem słyszymy opowieści w stylu: „Jeździłem na oponach bieżnikowanych 20 lat temu, ale jedna z nich się rozpadła i spowodowała uszkodzenia nadwozia. Dlatego zrezygnowałem”. Technologia produkcji opon nowych i bieżnikowanych oraz praktyki ich obsługi są coraz lepsze. Należałoby zatem poznać fakty, zanim wykluczy się stosowanie opon bieżnikowanych.

Najlepszym sposobem na zrozumienie procesu bieżnikowania i zaawansowania technologicznego, które się z nim wiąże, jest wizyta w lokalnym zakładzie bieżnikowania. Firmy te doskonale znają się na swojej pracy i chętnie wyjaśnią klientom, co robią, aby tworzyć wysokiej jakości opony bieżnikowane. Współpracują również ściśle ze swoimi klientami, aby upewnić się, że używają oni odpowiednich opon do swoich zastosowań i przekazywać im wszelkie zalecenia dotyczące obsługi i konserwacji.

Autor: Dariusz Piernikarski

Fot.Marangoni Retreading Systems

Ringtread firmy Marangoni Retreading Systems to jedyny system bieżnikowania, w którym zastosowano bezszwowe, wstępnie utwardzone pierścienie, które przylegają do karkasu bez naprężeń i deformacji rzeźby bieżnika, zapewniając doskonałą przyczepność na wymagających nawierzchniach dzięki większej precyzji i stabilności kierunkowej lamelek i bloków; wzory bieżnika są wykonane z mieszanek odpowiednich do niskich temperatur, które zapewniają najlepszą możliwą przyczepność na typowo trudnych zimowych nawierzchniach.

Goodyear zachęca klientów do bieżnikowania opon, oferując im 100% gwarancji odbioru karkasów w ramach programu Customer Own Casing (COC) – pomoże to operatorom flot obniżyć całkowity koszt posiadania, zapewniając jednocześnie spokój ducha.

fot. Colmec

Firma Colmec jest producentem opon bieżnikowanych renomowanej marki BOSS do samochodów ciężarowych i autobusów. W procesie produkcji (technologia „na zimno”) po indywidualnej inspekcji i przygotowaniu każdego karkasu nakładany jest bieżnik. Najnowsze bieżniki BOSS BTE2 plus mają specjalnie wyprofilowane barki, które w połączeniu z nowoczesną mieszanką gumową, wytrzymalszą i znacznie lepiej odprowadzającą ciepło, zapewniają wyjątkowo wysoką żywotność opon.