
Udział lamp LED stosowanych w pojazdach użytkowych stale rośnie, a za kilka lat całkowicie zastąpią one klasyczne żarówki. Oświetlenie stosowane w pojazdach użytkowych ma jednak swój własny, unikatowy zestaw wymagań i wyzwań.
Oświetlenie LED jest bardziej trwałe i przynosi długoterminowe oszczędności kosztów. Obecnie nie ma funkcji oświetlenia pojazdu, których nie zapewniłyby diody LED – spotykamy je np. jako światła mijania i światła drogowe w reflektorach przednich, światła do jazdy dziennej i światła przeciwmgielne oraz różnego rodzaju światła ostrzegawcze. Ponieważ diody LED stają się coraz doskonalsze, to i jakość oświetlenia – niezależnie od funkcji – staje się coraz wyższa.

Najwyższa jakość dla najwyższych wymagań
Producenci oświetlenia stosowanego w pojazdach użytkowych oferują zarówno produkty uniwersalne, jak i rozwiązania specyficzne dla poszczególnych typów pojazdów i obszarów ich zastosowania. Stosowane w samochodach ciężarowych systemy oświetlenia i elektroniki mogą należeć do szerokiej gamy produktów standardowych, istnieje również możliwość indywidualnego dostosowania ich do potrzeb klienta.

Na rynku dostępna jest szeroka gama produktów oświetleniowych wykonanych w technologii halogenowej, ksenonowej lub LED w zależności od preferencji producentów i wymagań klientów. Istotne uzupełnienie stanowią również komponenty elektryczne i elektroniczne odpowiedzialne np. za sterowanie pracą oświetlenia lub optymalizację poboru mocy. Wszystkie produkty projektowane są tak, aby zapewniać jakość i wydajność, która jest w stanie wytrzymać czasami ekstremalne warunki zewnętrzne, na które codziennie narażone są pojazdy użytkowe.
W naczepach i przyczepach systemy oświetlenia i okablowania konstruowane są tak, aby zapewnić optymalną wydajność świetlną i trwałość oraz oszczędność czasu i kosztów dzięki szybkiemu i prostemu montażowi. W pojazdach uprzywilejowanych, np. ambulansach czy samochodach pożarniczych, nie ma żadnych kompromisów, jeśli chodzi o bezpieczeństwo i niezawodność działania – zwłaszcza w przypadku wyposażenia pojazdów ratowniczych.

W samochodach specjalnych – w tym komunalnych – ważna jest najwyższa jakość oświetlenia zapewniająca niezawodność i maksymalną żywotność, skuteczne ostrzeżenia dla innych kierowców i bezpieczeństwo operatora na drodze. Liczy się także modułowa konstrukcja i różnorodność dostępnych produktów.

Wyzwania związane z oświetleniem
Samochody ciężarowe i naczepy stwarzają trudne warunki, jeśli chodzi o oświetlenie. Światła w ciężarówce lub naczepie są często montowane na zewnątrz pojazdu, więc punkty świetlne i okablowanie do nich nie są chronione przez nadwozie pojazdu. Powoduje to bezpośrednie narażenie na rozpryski na drogach, mycie wysokociśnieniowe i agresywne środki chemiczne. Pojazdy użytkowe są również środowiskiem o wysokim poziomie wibracji. Ekstremalnym przykładem są światła zamontowane z tyłu wywrotki – nie tylko są poddawane drganiom, gdy ciężarówka porusza się po drodze utwardzonej czy w terenie, ale także podlegają dużym wstrząsom, gdy ładunki są zrzucane do skrzyni ładunkowej lub gdy klapa tylna zatrzaskuje się po wysypaniu ładunku. Ciężarówki wykonują znacznie większe przebiegi i przez znacznie dłuższy czas niż typowy samochód osobowy, często nawet po zatrzymaniu światła pozostają włączone, aby zapewnić właściwe oświetlenie otoczenia pojazdu podczas np. za- i rozładunku.
Otoczenie prawne, w jakim działają pojazdy użytkowe, jest również trudne. Branża transportowa należy do najbardziej regulowanych działów gospodarki. Pojazdy są często kontrolowane, a jeśli okaże się, że wymagane światło nie działa, pojazd (kierowca) może zostać ukarany mandatem lub wycofany z eksploatacji do czasu naprawy światła.
Koszty utrzymania mają również wpływ na rodzaj stosowanego oświetlenia. Gdy żarówka przepala się i trzeba ją wymienić, związane z tym koszty są znacznie większe niż tylko koszt samej żarówki. Ciężarówka musi zostać wycofana z eksploatacji, a jej właściciel traci pieniądze, które mógłby dzięki niej zarobić, no i należy zapłacić mechanikom za czas i sprzęt potrzebny do wymiany żarówki.
Zalety świateł LED
Diody LED mogą wyeliminować lub złagodzić wiele z wyżej wymienionych problemów. Niezwykle długa żywotność diod LED oznacza, że przestoje w celu wymiany spalonych żarówek są prawie wyeliminowane. Jako elementy półprzewodnikowe diody LED są niewrażliwe na wstrząsy i wibracje.
Uszkodzenia spowodowane wnikaniem wody i korozją można również zminimalizować poprzez staranne zaprojektowanie systemu oświetlenia. Jedną z jego części jest płytka drukowana, a także złącza zapewniające zasilanie diodom LED. Ponieważ niczym nie zabezpieczone standardowe płytki drukowane mogą zostać łatwo uszkodzone przez wodę, producenci oświetlenia zabezpieczają je epoksydowym materiałem zalewowym. Po takim zabezpieczeniu diody LED i płytka drukowana stają się całkowicie odporne na wilgoć.

Kolejną zaletą lamp LED, która jest bardzo ważna dla branży transportowej, jest ich niskie zapotrzebowanie na moc (energię elektryczną). Ciężarówki nie tylko wymagają dużej ilości energii elektrycznej, ale muszą również przekazywać ją na duże odległości. Wymagane są przewody o dużej średnicy, aby zminimalizować straty przesyłowe, zwłaszcza w zestawach członowych o dużej długości. Wraz z rozwojem i szerokim wykorzystywaniem systemów elektronicznych oraz coraz większą liczbą pokładowych odbiorników energii zapotrzebowanie na energię elektryczną w samochodach ciężarowych czy naczepach stale rośnie. Lampy LED zużywają zazwyczaj jedną piątą do jednej dziesiątej mocy konwencjonalnych żarówek żarnikowych.
Lampy zespolone
Lampy pojedyncze i zespolone (tzw. belki świetlne) w technologii LED stosowane są jako główne światło ostrzegawcze w pojazdach uprzywilejowanych w ruchu drogowym (niebieskie) lub uciążliwych w ruchu drogowym (żółte) i skutecznie wypierają z rynku rozwiązania bazujące na klasycznych żarówkach halogenowych czy wyładowczych (ksenonowych).

Ze względu na zastosowanie technologii LED lampy zespolone mogą osiągać w zasadzie dowolne wymiary i kształty – dostępne są już zespolone lampy ostrzegawcze o wysokości (grubości) już od 4 cm. Ilość funkcji, jaka może być zawarta w lampie, jest tylko kwestią wymagań rynku i przepisów. Obecnie wykorzystywane są wielokolorowe lampy (żółty, niebieski, czerwony) z dodatkowymi funkcjami takimi jak np. doświetlenie pola pracy (biały lub żółty), dodatkowe oświetlenie ostrzegawcze (np. fala świetlna) czy wyświetlacze komunikatów tekstowych.

W mnogości oferowanego sprzętu należy zwrócić uwagę na wymagania przepisów zarówno krajowych, jak i europejskich. Wszystkie główne światła muszą mieć homologacje (EKG ONZ R65, EKG ONZ R10) z trwałym jej naniesieniem na obudowie lub kloszu. Niestety w sprzedaży znajduje się spora liczba produktów, które mają informacje typu „zgodna z R65” lub „spełnia wymagania R65”, co nie jest jednoznaczne z przejściem procedury homologacyjnej, a w skrajnych sytuacjach może prowadzić do odpowiedzialności karnej użytkownika.
Autor: Dariusz Piernikarski
