Przyjrzymy się wybranym aspektom związanym z przygotowaniem i wyposażeniem samochodu pomocy drogowej.
Małe i duże autotransportery znajdują zastosowanie w transporcie usługowym lub – po odpowiednim doposażeniu – służą jako pojazdy pomocy drogowej. W wersjach najcięższych wykorzystywane są również do podnoszenia i relokacji samochodów ciężarowych wraz z ładunkiem oraz transportu autobusów. Ciężarowe pojazdy pomocy drogowej nazywane są także pojazdami ratownictwa drogowego.
Mimo wielu trudności branża pomocy drogowej w Polsce stale się rozwija, na rynku usługodawców panuje duża konkurencja. Oprócz standardowego holowania w razie awarii na drodze można obecnie liczyć również na pomoc w uruchomieniu pojazdu, wymianę uszkodzonej opony, dowóz paliwa czy mniejsze naprawy.
Pojazd pomocy drogowej
Formalnie pojazdem pomocy drogowej jest pojazd specjalny, oznaczony kodem 504. Są to pojazdy samochodowe lub przyczepy przeznaczone do wykonywania specjalnych funkcji, co oznacza konieczność dostosowania nadwozia do wykonywanych zadań oraz dysponowanie specjalnym wyposażeniem.
Przygotowanie samochodu pomocy drogowej wiąże się przede wszystkim z koniecznością spełnienia wszystkich wymagań określonych przez obowiązujące przepisy. Szczegółowe wymagania techniczne dla pojazdów pomocy drogowej określone są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych pojazdów oraz zakresu ich niezbędnego wyposażenia (Dz.U. z 2015 r., poz. 305 z późn. zm.). Pojazd bazowy (podwozie), na którym zostanie wykonana zabudowa specjalistyczna, musi mieć świadectwo homologacji wystawione zgodnie z art. 68 ustawy Prawo o ruchu drogowym z dnia 20 czerwca 1997 r. (Dz.U. z 2005 r. Nr 108, poz. 908 z późn. zm.).
O ile jeszcze 20 lat temu firmy w większości bazowały na używanym sprzęcie sprowadzanym z Europy Zachodniej lub na mało profesjonalnych adaptacjach pojazdów wykonywanych wręcz metodą chałupniczą, o tyle obecnie konkurencja na szeroko pojętym rynku usług związanych z pomocą drogową i holowaniem powoduje, że w naszym kraju większość firm inwestuje i używa profesjonalnego sprzętu do pomocy drogowej – autolawet lub holowników.
Na polskim rynku pojazdów pomocy drogowej oferowane są produkty wszystkich znanych światowych marek – dotyczy to zarówno pojazdów, ich zabudów, jak i wykorzystywanego wyposażenia. Niestety jest również duża podaż wyposażenia (wyciągarki, oświetlenie ostrzegawcze), pochodzącego z niepewnych źródeł, które w większości nie spełnia europejskich norm bezpieczeństwa. Osprzęt ten jest tani w zakupie, ale bywa kosztowny w dłuższej eksploatacji ze względu na awaryjność i ogólnie – słabą jakość. Firmy realizujące usługi związane z pomocą drogową mogą również zaopatrzyć się na rynku wtórnym w pojazd do tego celu przystosowany, jednak może on nie spełniać do końca oczekiwań przyszłego użytkownika – dlatego większość woli kupić pojazd bazowy i dostosować do swoich wymagań.
Wybieramy samochód
Producenci pojazdów skupiają się głównie na wyprodukowaniu podwozia przygotowanego pod montaż zabudowy. Po opuszczeniu fabryki trafia ono do firmy zajmującej się wykonaniem zabudowy i tam zostaje doposażone. W finalnym efekcie przynosi to korzyści finansowe producentom jak i firmom zabudowującym. Warto postawić na sprawdzonego wykonawcę zabudowy ze względu na specyficzne warunki eksploatacji i istotne kwestie związane z bezpieczeństwem – zapewniając pomoc na drodze, bierze się przecież odpowiedzialność za bezpieczeństwo innych podczas wykonywania usługi.
Poszukując podwozia pod zabudowę pomocy drogowej lub lekkiej autolawety, warto postawić na sprawdzone rozwiązania. Powinien to być samochód dostawczy o odpowiednio dużej ładowności z napędem na tylną oś wyposażoną w podwójne koła – bliźniaki. W tym wypadku oferta podwozi jest bardzo bogata. Do przewożenia większych pojazdów wybiera się oczywiście podwozie samochodu ciężarowego. W przypadku ciężkich holowników typowym nośnikiem zabudowy będą 3- lub 4-osiowe podwozia samochodów ciężarowych z napędem kilku osi.
Ogólną zasadą jest bazowanie na sprawdzonych, rozpowszechnionych rozwiązaniach, cenionych przez użytkowników za wytrzymałość i niezawodność. Standaryzacja konstrukcji produktu, jakim jest samochód pomocy drogowej, możliwa jest w ograniczonym zakresie – wynika to z odrębności konstrukcyjnych poszczególnych modeli podwozi: są różne ramy, różne rozstawy osi, punktów mocowania ramy pośredniej itp.
Dobieramy osprzęt
Samochód pomocy drogowej, aby móc skutecznie i bezpiecznie realizować swoje zadania, musi być wyposażony w odpowiedni – typowy dla takich pojazdów – osprzęt. Wśród niezbędnych elementów wyposażenia możemy wymienić np. najazdy, wyciągarki (elektryczne lub hydrauliczne) z różnorakim osprzętem, oświetlenie robocze i ostrzegawcze, elementy do mocowania.
Bezpieczne przewożenie uszkodzonego pojazdu na platformie autolawety wymaga jego odpowiedniego zabezpieczenia. W tym celu stosowane są różnego typu pasy transportowe i akcesoria pozwalające na ich zamocowanie. Niezbędnikiem pokładowym są różnej wielkości szafki czy skrzynki do przechowywania np. pasów transportowych, narzędzi i akcesoriów. Skrzynki są mocowane do ramy pojazdu, wykonane są ze stali nierdzewnej lub tworzywa sztucznego, we wnętrzu powinny mieć odpowiednie możliwości mocowania przewożonych w nich przedmiotów. Przydają się również pojemniki na odpady.
Oprócz pasów, lin czy zbloczy na pokład autolawety warto zabrać również wózki transportowe – przydają się do przemieszczania pojazdów na niewielkich dystansach, np. po dostarczeniu do warsztatu. Nie może zabraknąć różnego rodzaju wyposażenia elektrycznego, jak choćby przewody i prostowniki rozruchowe, adaptery i reduktory oraz gniazda i wtyki.
Pompy hydrauliczne połączone z napędzającymi je przystawkami odbioru mocy, siłowniki hydrauliczne oraz rozdzielacze są istotnymi elementami każdego pojazdu pomocy drogowej wyposażonego w ruchomą platformę. Bez nich platforma drogowa nie wykonywałaby zmiany położenia względem uszkodzonego pojazdu. Wyposażenie samochodu pomocy drogowej w ruchomą platformę umożliwiającą podejmowanie pojazdu bezpośrednio z drogi ułatwia załadunek.
Najazdy (trapy) powinny ułatwiać załadunek przewożonych samochodów o różnej wielkości. Najazdy wykonywane są zazwyczaj z antypoślizgowych profili aluminiowych o dużej wytrzymałości. Mogą być wysuwane na rolkach spod zabudowy – podczas jazdy w stanie złożonym są blokowane. Możliwość oparcia trapów na całej szerokości autolawety – regulacji ich położenia poprzecznego – pozwala na wjazd samochodami o różnych rozstawach kół. Najazdy muszą być na tyle długie, aby kąt utworzony pomiędzy drogą a platformą ładunkową był jak najmniejszy. Ogranicza to ryzyko uszkodzenia dolnych elementów podwozia ładowanego pojazdu.
Oświetlenie
Oświetlenie pojazdów jest istotnym elementem zapewniającym bezpieczeństwo. W przypadku pomocy drogowej pojazd bezwzględnie musi być wyposażony w belkę świetlną na dachu. Wykorzystywane są również pojedyncze lampy ostrzegawcze – dostępne są różne wersje lamp w zależności od typu emitowanego światła: obrotowe (rotory) lub stroboskopowe. Zgodnie z przepisami ostrzegawczy sygnał świetlny błyskowy o barwie żółtej musi być widoczny ze wszystkich stron lawety z odległości co najmniej 150 m. Niezbędny jest również zestaw świateł tylnych, które w momencie przysłonięcia świateł pojazdu holującego powinny zostać zamocowane na pojeździe ciągniętym przez lawetę.
Jeśli w trakcie holowania pojawią się elementy wystające poza obrys podwozia, powinny zostać oznakowane na przemian pasami w barwach białych i czerwonych – muszą być także wyposażone w światła o barwie białej, widoczne z przodu pojazdu oraz barwie czerwonej – widoczne z tyłu lawety. Światła te powinny współgrać z pozostałymi światłami znajdującymi się w pojeździe oraz być ustawione w taki sposób, aby nie oślepiać innych uczestników drogi.
Na miejscu działania potrzebne mogą być również maszty świetlne, przenośne i stałe lampy robocze. Przydadzą się również różnego rodzaju wsporniki i uchwyty lamp, włączniki, przetwornice, żarówki, taśmy odblaskowe i inne. Najnowsze rozwiązania wykorzystują technologię LED.
Wyciągarki
Stosowane w samochodach pomocy drogowej wyciągarki hydrauliczne lub elektryczne muszą spełniać wymagania określone przez normę PN-EN 14492-1+A1:2009: Dźwignice – Mechanicznie napędzane wciągarki i wciągniki – Część 1: Mechanicznie napędzane wciągarki. Norma ta określa wymagania dotyczące wciągarek do podnoszenia i opuszczania ładunków na hakach lub innych urządzeniach ładunkowych lub poruszania (wciągania i opuszczania) ładunków na pochylniach. We wciągarkach stosuje się zarówno liny, łańcuchy, jak i pasy. Użyty w normie termin wciągarki w zastosowaniach branżowych odnosi się częściej do urządzeń przemysłowych pozwalających na przemieszczanie ładunków w pionie, natomiast w zastosowaniach motoryzacyjnych powszechnie używa się określenia wyciągarka.
W mniejszych zabudowach montowane są przeważnie wyciągarki elektryczne. Wyciągarki hydrauliczne instalowane są w większych zabudowach, w których dzięki pokładowej instalacji hydraulicznej napędzane są także inne podzespoły, takie jak platforma hydrauliczna, wysięgnik hydrauliczny, stopy podporowe. Oba typy wyciągarek – w zależności od siły uciągu − powinny mieć starannie dobrany osprzęt. Jest to wiele komponentów, od lin stalowych, syntetycznych i zawiesi oraz smarów do lin, poprzez prowadnice rolkowe, układacze liny, dociskacze, zblocza, pokrowce, przekaźniki, płyty montażowe, rolki, sterowanie radiowe, po przekaźniki i śruby montażowe.
Wyciągarka jest w samochodach pomocy drogowej narzędziem absolutnie niezbędnym. Powinna zostać zamontowana na szynie, tak aby możliwe było jej przemieszczanie na boki. Wynika to z prostego faktu: samochody mają zaczepy do haka holowniczego umieszczane z różnych stron – przesuwając wciągarkę w odpowiednie położenie możliwe jest wciąganie samochodu na wprost. Tak jest znacznie bezpieczniej i wygodniej. Na rynku dostępnych jest wiele modeli wciągarek. Odpowiednie dobranie wciągarki ma istotny wpływ na bezpieczeństwo osób biorących udział w akcji oraz na właściwy jej przebieg.
Autor: Dariusz Piernikarski
