
Wypadki spowodowane przez niewłaściwie zabezpieczony ładunek powodują milionowe szkody na europejskich drogach. Ich głównymi przyczynami są m.in. napięte terminy dostaw i duży ruch, ale także zaniedbania w zabezpieczaniu ładunków.
Odpowiednie zabezpieczenie przewożonego ładunku w przypadku przewozów nienormatywnych jest kwestią kluczową. Właściwy sposób jego zabezpieczenia wymaga specjalistycznej wiedzy w zakresie wyboru odpowiedniej metody montażu i środków mocowania tego typu ładunku.
Jak mocować?
Specyfiką ładunków przewożonych w transporcie ponadnormatywnym jest to, że mogą one mieć stosunkowo małe wymiary, ale za to bardzo duży ciężar (np. transformatory), dużą objętość, ale niewielki ciężar (zbiorniki), mogą to być duże i jednocześnie bardzo ciężkie elementy (np. instalacji przemysłowych) lub bardzo długie i relatywnie lekkie (np. łopaty wirników elektrowni wiatrowych). Wszystkie te specjalne formy transportu muszą być sprawdzane w indywidualnych przypadkach, opatrzone specjalnym zezwoleniem i zatwierdzone do udziału w ruchu drogowym.
Mocowanie ładunków ponadnormatywnych na środkach transportu wynika z konieczności ich unieruchomienia w taki sposób, aby w niezmienionej formie (kształcie, wymiarach, geometrii), czyli nie zniszczone, dotarły do miejsca przeznaczenia, nie powodując jednocześnie zagrożeń zarówno dla środka transportu, jak i dla ludzi.
Mocowanie ładunków ponadnormatywnych na środkach transportu za każdym razem wymaga szczególnego podejścia ze względu na konieczność stosowania często niekonwencjonalnych środków i metod, również „ponadnormatywnych” – wymuszają to rozmiary czy masa przewożonego ładunku. Mocowanie takich ładunków wymaga szczegółowych obliczeń, nadzoru eksperta, wreszcie zastosowania niekonwencjonalnych rozwiązań (np. spawanie, stosowanie specjalnych konstrukcji mocujących).
Zgodnie z zezwoleniem
Załadowany pojazd nienormatywny musi spełniać wymagania określone w zezwoleniu na przewóz wydane przez uprawnione instytucje. Zezwolenie to określa maksymalne dozwolone wymiary, naciski na osie i masy brutto. Rozkład obciążenia na pojeździe wywołany przez przewożony ładunek ma wpływ na wartości nacisków na poszczególne osie oraz warunkuje sposób mocowania i stabilność ładunku.
Podstawą rozmieszczenia ładunku na pojeździe powinno być przestrzeganie tego, aby pojedyncze osie nie były niedociążone lub przeciążone – decyduje o tym plan rozmieszczenia ładunku. To, w jaki sposób ładunek ma być umieszczony na pojeździe, zależy od masy całkowitej oraz minimalnego i maksymalnego nacisku osi. Jeśli ulegnie zmianie charakterystyka pojazdu (zmiana nadwozia, wymiana elementów zawieszenia itp.), plan rozmieszczenia ładunku powinien zostać ponownie przeliczony.
Praktyka pokazuje, że spełnienie często formułowanego zalecenia dotyczącego umieszczania ładunku przy ścianie przedniej lub łabędziej szyi w naczepie niskopodwoziowej w celu pewniejszego zabezpieczenia ładunku sprawia, że prawidłowe rozłożenie obciążenia na pojeździe jest prawie niemożliwe. To, co nawet w przypadku standardowej naczepy kurtynowej zwykle prowadzi do przeciążenia osi napędowej ciągnika, ma jeszcze bardziej ekstremalne skutki w ciężkim transporcie. Specjaliści transportu nienormatywnego analizują rozkład obciążeń jeszcze przed zabezpieczeniem ładunku. Dysponując podstawową wiedzą, można łatwo obliczyć prawidłowy rozkład obciążenia na podstawie znanych maksymalnych dopuszczalnych nacisków na oś ciągnika i naczepy.
Uwarunkowania prawne
Podstawowym polskim dokumentem regulującym zasady zabezpieczenia ładunku w transporcie drogowym jest ustawa Prawo o ruchu drogowym, a w szczególności art. 61, zgodnie z którym ładunek powinien być umieszczony na pojeździe w sposób niepowodujący przekroczenia dopuszczalnej masy całkowitej lub ładowności pojazdu.
Oprócz tego ładunek na pojeździe powinien być umieszczony w taki sposób, aby:
• nie powodował przekroczenia dopuszczalnych nacisków osi pojazdu na drogę,
• nie naruszał stateczności pojazdu,
• nie utrudniał kierowania pojazdem,
• oraz nie ograniczał widoczności drogi lub nie zasłaniał świateł, urządzeń sygnalizacyjnych, tablic rejestracyjnych lub innych tablic albo znaków, w które pojazd jest wyposażony.
Ustawodawca nakazuje również, by ładunek umieszczony na pojeździe był zabezpieczony przed zmianą położenia lub wywoływaniem nadmiernego hałasu, a urządzenia służące do mocowania ładunku powinny być zabezpieczone przed rozluźnieniem się, swobodnym zwisaniem lub spadnięciem podczas jazdy.
Niezbędne normy
Wymagania dotyczące nadwozi pojazdów w zakresie wytrzymałościowym określa norma PN-EN 12642:2017-01 Zabezpieczanie ładunków na pojazdach drogowych – Konstrukcja nadwozi pojazdów do przewozu towarów – Wymagania minimalne. Istotnym aktem prawnym jest również seria norm PN-EN 12195, określająca wymagania wobec technicznych środków zabezpieczenia ładunku oraz metod ich użycia. Wymieniona seria norm składa się z czterech części:
1. Zestawy do utwierdzania ładunków na pojazdach drogowych – Bezpieczeństwo – Część 1: Obliczanie sił mocowania,
2. Mocowanie ładunków – Bezpieczeństwo – Część 2: Pasy mocujące ładunki,
3. Mocowanie ładunków – Bezpieczeństwo – Część 3: Odciągi łańcuchowe,
4. Elementy mocujące ładunki na pojazdach drogowych – Bezpieczeństwo – Część 4: Liny stalowe mocujące.
Ponadto za istotne w omawianym zakresie należy uznać również Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie sposobu przewozu ładunku. Istnieje również wiele innych dokumentów międzynarodowych i krajowych będących wytycznymi w zakresie bezpiecznego mocowania ładunków w transporcie drogowym. Wśród nich za najistotniejsze można uznać:
1. Niemieckie wytyczne (normy) branżowe VDI 2700 Blatt (karta) 1 do 19 – są to powszechnie uznawane w transporcie obszerne wytyczne Związku Niemieckich Inżynierów. Publikacje te podają bardzo szczegółowo, w jaki sposób należy prawidłowo zabezpieczać poszczególne typy ładunków.
2. Mocowanie ładunków w transporcie drogowym. Wytyczne odnośnie do dobrej praktyki europejskiej.
3. Międzynarodowe wytyczne odnośnie do bezpiecznego mocowania ładunków w transporcie drogowym.
Wymienione dokumenty propagują bezpieczne praktyki mocowania ładunków w transporcie drogowym rzeczy, ich treść może być uznana za pewien wzorzec należytej staranności.



